“Karartma nasıl yazılır TDK?” sorusuna verilecek en basit yanıt bile tartışmayı ateşleyebilir: Evet, doğru yazım karartma—ama mesele, bir kelimenin harfleriyle sınırlı değil. Kılavuzlara körü körüne güvenmek mi, yoksa dilin yaşayan doğasını hesaba katmak mı? Hadi cesur olalım: Doğru yazımı söylemek kolay; zor olan, bu “doğru”nun arkasındaki mantığı ve zayıf halkaları dürüstçe masaya yatırmak.
“Karartma nasıl yazılır TDK?” Sorusu Neden Bu Kadar Aranıyor?
Çünkü kullanıcı, hızlı ve kesin bir yanıt istiyor. TDK’nın yönlendirmesi nettir: doğru yazılışlara Güncel Türkçe Sözlük üzerinden ulaşılır. Bu soruda aranan da tam olarak budur: Resmî dayanak. Ancak kılavuzun kendisi bile doğru yazımı tek adres olarak sözlüğe yönlendirir; bu da pratikte tek bir ekrana bağımlılık yaratır. Peki bu, bilgiye erişimi gerçekten demokratikleştiriyor mu, yoksa tek kaynak bağımlılığı mı üretiyor? :contentReference[oaicite:0]{index=0}
Net Cevap: Doğru Yazım “karartma”
TDK referanslı içeriklerde ve sözlük aktarımlarında kelime tek kelime hâlinde ve küçük harflerle yer alır: karartma. Bu biçim, “karartmak” fiilinden -ma isim-fiil ekiyle türetilmiş bir addır; savaş ve güvenlik bağlamlarında “ışıkların gizlenmesi/söndürülmesi” anlamını da taşır. Bu, yalnız yazımı değil, kullanım alanını da gösterir. :contentReference[oaicite:1]{index=1}
Eleştirel Bakış: Yazım Kılavuzu Neden Tek Başına Yetmiyor?
Bir kelimenin doğru yazımını yalnızca “tek kelime, küçük harf” diye söylemek, dili mekanik bir şemaya indirger. Oysa “karartma”, bağlama göre anlam genişleten bir kelime: yayın karartması, ışık karartması, dijital karartma… Yazım sabit; fakat anlam, alanlar arası dolaşıyor. Bu çapraz kullanım, kullanıcıyı yazım bilgisiyle yetinmeyip bağlam bilgisine de muhtaç kılıyor. Kılavuz ise çoğu zaman yazımı çözüyor, anlam yönetimini değil. Bu boşluğu kim kapatacak?
TDK’nın Gücü ve Kör Noktası
Güç: Merkezî ve güvenilir bir ölçüt sunması. Kör nokta: Çevrim içi erişimdeki teknik kesintiler ve arayüz sorunları olduğunda bilginin fiilen ulaşılamaz hâle gelmesi. Kılavuzun “doğru yazım için sözlüğe gidin” demesi teoride doğru; pratikteyse tek kapıya yük bindiriyor. Sözlük sayfasının erişilemediği anlarda, kullanıcı sahada kalakalıyor ve üçüncü taraf içeriklere savruluyor. Bu, bilgi güvenilirliği için bir risk değil mi? :contentReference[oaicite:2]{index=2}
“Karartma”nın Anlam Katmanları: Yazımdan Daha Fazlası
“Karartma” sadece bir imla sorusu değil; tarihsel ve sosyoteknik bir kavram. Savaş dönemlerinde şehirlerin ışıklarının kapatılması; bugünse bilgi akışının sınırlanması, medya/ platform politikalarıyla içerik görünürlüğünün düşürülmesi… Yazım değişmiyor, ama anlam genişliyor. Kelimenin bu çok katmanlı serüveni, yazım kılavuzlarının asgari düzeyde çözebildiği, ama dil kullanıcılarının her gün yaşadığı bir gerçek. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
Provokatif Sorular: “Doğru” Yazım Bizi Ne Kadar Kurtarır?
• Doğru yazımı bilmek, doğru kullanımı garanti eder mi?
• Tek kaynaklı doğrulama, kullanıcıyı pasif bilgi tüketicisine dönüştürmüyor mu?
• Erişim tıkandığında, üçüncü taraf aktarımlarına (haber siteleri, sözlük kopyaları) başvurmak zorunda kalmak, “doğruluğu” sulandırmıyor mu? :contentReference[oaicite:4]{index=4}
Uygulama: “Karartma” Nasıl Eklenir, Nasıl Yanlışlanır?
Doğru biçim: karartma (tek kelime).
Yanlış örnekler: “kar artma” (ayrı), “kara rtma” (ses düşmesi), “karatma” (harf eksiltmesi).
Ek alma: Ünlüyle başlayan eklerde araya koruyucu ünsüz gelebilir: karartmayı, karartmada, karartmanın.
Büyük harf: Özel ad değilse küçük harfle yazılır: karartma önlemleri. (Başlıkta ya da cümle başında elbette büyük harf kullanılır.)
Birleşik yazım: karartma isim olarak bitişik yazılır; bileşik terimlerde değişmez: karartma perdesi, karartma uygulaması. (TDK yazım ilkeleri, doğru biçime erişim için sözlüğe yönlendirir.) :contentReference[oaicite:5]{index=5}
Eleştirinin Kalbi: Tek Doğru, Çok Senaryo
Bugün içerik üreticisi, gazeteci, öğretmen ya da öğrenci fark etmiyor—herkes hızla “doğru”ya ulaşmak istiyor. Ama dil, tek tıklamalık bir menü değil. “Karartma” örneğinde gördüğümüz gibi, imla sabit, bağlam akışkan. TDK, yazımı standartlaştırıyor; fakat kullanıcıların çoğaldığı, kullanım alanlarının parçalandığı dijital çağda, standart kadar anlam rehberliği de şart. Yoksa, doğru yazımı ezberleyip yanlış yerde kullanmak kaçınılmaz.
Çağrı: Kılavuz + Bağlam = Gerçek Doğruluk
TDK’nın otoritesi tartışılmaz; ama erişim sürekliliği, arayüz şeffaflığı ve bağlam örnekleri olmadan “doğru yazım” eksik kalır. Kullanıcıya yalnızca “karartma doğru yazımdır” demek yerine, hangi alanlarda nasıl kullanıldığını canlı örneklerle göstermek gerekir. Yazımın tekil doğruluğu, anlamın çoğul dünyasında desteklenmediğinde kırılgandır. Peki TDK ve akademi, sözlüğün yanına kullanım rehberini de koymaya hazır mı? :contentReference[oaicite:6]{index=6}
Son söz: “Karartma nasıl yazılır TDK?” diye soran herkes haklı olarak kesinlik arıyor. Kesinlik var: karartma. Ama dilin sağlığı için bir öneri daha var: Yazı yazarken yalnız harflere değil, kelimenin yürüdüğü yola da bakın. Doğru yazım, doğru bağlamla buluştuğunda, okurun zihninde ışıklar yanar—karartma değil.
::contentReference[oaicite:7]{index=7}